Ці зьменшыцца ў выніку выбараў 2025 году інтэнсіўнасьць рэпрэсіяў? Якія шанцы на новую палітычную адлігу? Наколькі імаверна, што пасьля выбараў Аляксандар Лукашэнка пачне павольны адыход ад улады?

На гэтыя пытаньні "Свабоды" адказвае гісторык, сябра Беларускага інстытуту публічнай гісторыі Аляксандар Пашкевіч.

— Ёсьць шмат падставаў меркаваць, што выбары 2025 году ня будуць ні свабоднымі, ні дэмакратычнымі, і што пераможца ўжо перадвызначаны. Таму ў гэтай праграме мы гаворым пра тое, што будзе пасьля 26 студзеня 2025 году. Інтэнсіўнасьць рэпрэсіяў (колькасьць палітвязьняў як індыкатар) — ці будзе яна мяняцца пасьля выбараў?

— Гэта будзе залежаць ад сытуацыі ў краіне і ў сьвеце. Прадказвалася, што падчас гэтай кампаніі рэпрэсіі будуць толькі ўзмацняцца. Так яно і адбываецца. Пакуль ня пройдзе галасаваньне, зьменаў на лепшае чакаць ня варта. Пасьля выбараў шырокамаштабная лібэралізацыя наўрад ці адбудзецца, але інтэнсіўнасьць рэпрэсіяў можа зьменшыцца, зыходзячы з практычных інтарэсаў беларускага рэжыму. Некалі ўсё канчаецца. Нават «вялікі тэрор» у СССР працягваўся некалькі гадоў, але ўжо ў 1939 годзе быў дадзены загад працэс запаволіць.

Ёсьць інтарэс рэжыму ў тым, каб усю апазыцыю, нават патэнцыйную, загнаць «пад плінтус». За гэта выступаюць пэўныя колы сілавікоў, якім працяг гэтага дае хлеб і значнасьць. Але такія рэпрэсіі шкодзяць эканамічнаму разьвіцьцю. Вялікая эміграцыя, у многіх сфэрах эканомікі шмат вакансіяў, няма каму працаваць. У атачэньні Лукашэнкі людзі, якія адказваюць за эканоміку, наўрад ці зьяўляюцца прыхільнікамі працягу рэпрэсіяў у такіх маштабах. Галасаваньне 26 студзеня можа стаць пэўным Рубіконам, за якім адбудзецца перагляд палітыкі і будзе ўзяты курс на супакаеньне. Спадзявацца на гэта можна. Але нічога не гарантавана.

— Некаторыя экспэрты лічаць, што пасьля выбараў 2025 году пачнецца падрыхтоўка да плаўнага транзыту ўлады — у 2030 годзе ці нават раней. Як вы ацэньваеце шанцы на гэта?

— Па іншых пытаньнях я магу вагацца і дапускаць варыяцыі. Але на гэтае пытаньне магу адказаць адназначна — не, так ня будзе. Гэта зьвязана з асаблівасьцямі Лукашэнкі як чалавека і палітыка. За 30 гадоў яго кіраваньня можна было добра зразумець, што ён апантаны ўладай, для яго ўлада — гэта жыцьцё, і ніколі ад улады ён добраахвотна не адыдзе. Калі ён кажа, што ўжо наеўся ўлады, што зьбіраецца сыходзіць, што на наступны тэрмін ня пойдзе — гэтаму верыць ня варта. Ён будзе трымацца за ўладу, за кантроль над краінай да апошняга.

Адзіны варыянт, калі ён сыдзе да сьмерці, — гэта калі яго так моцна будзе падводзіць здароўе, што ён банальна ня зможа выконваць свае абавязкі. Але мяркую, што і ў такім выпадку вырашаць будзе ня ён, а за яго. Каб ён сам паступова падрыхтаваў транзыт праз пэўны вызначаны час — гэта немагчыма. Людзі кіруюць і ў 75, і ў 80 гадоў. Лукашэнка мяркуе, што і ў такім веку ён зможа працягваць кіраваць.

 "Свабода"